ТОГЛООМ, ШОГЛООМ

ТОГЛООМ, ШОГЛООМ

Хаврын сүүл сарын тогтуухан нэг өдөр. Танил гурав санамсаргүй дайралдаж хэсэг зогссоноо тохитойхон газар орж хэсэг хуучлахаар шийдэв. “Дүнастий” хэмээх тов хийтэл тохижуулсан ууш зуушны газрын багавтархан өрөөний ширээнээ таван тансаг хоромхноо өрөгджээ.

Мань гурав хундага тулгаж байна. Хундага тулгахын учир гэвэл: Тэдний нэг, нийслэлийн арван жилийн алдартай дунд сургуулийн монгол хэл- уран зохиолын багш Пагма Монгол бичиг соёлын өдрөөр “Бичиг соёлыг түгээн дэлгэрүүлэгч” тэмдгээр энгэрээ мялаажээ. Тэд яриандаа нилээд халжээ. Зургархан хөмсөгтэй, цагаан шаргал царайтай бүсгүй өтгөн хонгор дуугаар чихнээ нийцтэй инээснээ хэлж байна.

- Үгүй ээ, нөгөө Бүүеэ чинь ингэхэд авгайгаа “Одон” зүүчихээд байгааг мэдээ ч үгүй л яваадаа гэснээ алив би утасдаад яаж баярлахыг нь та хоёрт харуулаад орхиё гэснээ утасны дугаарыг намжиртай нь аргагүй залгав. Хэсэг болсны хойно бүсгүйн наалинхай дууны хариуд хэн нэгний эргэлзэнгүй, тэгсэн хэрнээ ярихыг хүссэн дууны өнгө хажуугийн хоёрт сонсогдох үгүй хоёрын заагт өнгөрөв. Өтгөн хонгор дуут хэлж байна:

-Бүүеэ миний дууг танихгүй байх шиг. Хэн бэ? Хэн бэ? гэж байтал утас тасалдчихлаа гэв. Пагма:

- Хөөрхий тэр муу минь утаснаасаа ч болдог юмуу заримдаа муу сонсдог юм аргагүй, аргагүй гэснээ ерөөсөө энэ шарзнаас баярын идээний дээж болгож амсуулая хэмээн хэлмэгцээ багавтар лонх шарзны талыг нөөцлөөд авав. Энэ үеэр өтгөн хонгор дуут:

- Үгүй ерөөсөө, Бүүеэ миний дууг танихгүй байхдаа ядаг юм. Дахиад нэг утасдаад эргэлзээг нь тайлаад орхиё хэмээн санал гарснаар Бүүеэгийн утсанд дахин залгав. Өтгөн хонгор дуут Пагмаад утсаа ойртуулан чи чагна хэмээв. Пагмаа сониучирхан утасны чагнуурт чихээ ойртуулснаа Бүүеэгийн хэлэх үг болгоны аясаар царай нь хувисхийж байна. Өтгөн хонгор дуут дайран дээр давс үрж:

- Бүүр хэн бэ? гээд байгаа юм шүү. Намайг, чи танихгүй байхдаа яадаг юм бэ? одоо л ийм болждээ гэх тутам улам шимтэж:

- Чи ажил дээр хүрээд ир гээд байгаа юм даа...даажаантай хөхрөв. Тэр гурвын ууш, зууш хэсэг завсарлаж хоёр бүсгүй хэсэг зуур дуугүй байснаа өтгөн хонгор дуут:

- Ерөөсөө би, Бүүеэг жаал даажигная. Та хоёр харж бай гэснээ дахиад л Бүүеэгийн утсанд залгаж байна. Хүүхэн нүдээ аальгүйгээр эргэлдүүлэн ножтой хөхрөх мөрт:

- Үгүй ажил дээр чинь дэмий байхаа. Чамтай жич ярих юм байна. Арай өөр хоол ундтай газар уулзах арга алга уу? хэмээн наалинхайтахад цаадах нь арганд орж байгаа бололтой хэдэн үг хэлэхүйд бүсгүй санасандаа хүрэв гэсэн шиг утсаа тавив. Хоромхон зуурын дүн дүлий байдлыг эвдэн Пагма эхлэн ам нээж:

- Ёстой хачин юмаа. Тэгээд нээрээ очих л юм байхдаа. Уг нь тээр жил Эрдэнэтэд амраад ирснийхээ дараа нэг хүүхэнтэй сүжрээд бас ингээд байлаа. Тэгэхээр нь би анасаар байгаад нэг сайхан өдөр хоёулангий нь барьж бүүр нэг өрвийлгөсөн юм. Үүнээс хойш бараг хориод жил ийм юм сонсогдоогүй л юмсан хэмээхүй өтгөн хонгор дуут, над руу нүд буландах мөрт:

- Аа, үхсэн хойноо энэ эрчүүд бүгд ижилдээ ижил, годилдоо годил, хэнийх ч ялгаагүй хэмээснээ, алив би ч гэсэн өерийнхийгөө нэг шалгаад орхиё. Пагма чи яриад орхи хэмээн нөхрийнхөө гар утасны дугаарт залган гарт нь бариулав. Пагма улбар царай нь гэрэлтсэнээ намбатай нь аргагүй:

- Ааяа юу? Сонин юу байна даа. Цаадах нь гойд юмгүй дээ гэх дуу сонсогдох мөчид, Пагма нүдээ зальтай ирмэн:

- Юмгүй гэнэ шүү. Чамаар чинь сонин хачин гэдэг ёстой үймж байгаа юм бишүү?...Ааяа нь таньж ядаад байгаа бололтой:

- Чи хэн бэ? Эрдэнэтээс ярьж байгаа юмуу ? гэхэд бөөн олз олов хэмээх аястай өтгөн хонгор дуут руу хандаж:

- Цаадах чинь бас эргэлзээд эхэллээ гэхүй өтгөн хонгор дуут:

- Үгүй ээ ер бас уулзах санаа байна гүм хөөе. Дахиад залга. Цаг хэлээд түрүүний миний Бүүеэд хэлдгийг давт гэвэл Пагма их л янагсуугаар:

- За тэр ажил алба сонин хачин ч яахав. Өнөө орой чи нэг аятайхан газар олоод орхиоч. Хэсэг буу халж суумаар байна гэвэл Ааяа:

- Одоо хөдөө явахаар машинд сууж байна гэснээр хоёрдахь сорилт өндөрлөв. Өтгөн хонгор дуут Пагмад хандан:

- Харав уу тээр, хөдөө явахгүй бол бас санаа байна. Хэнийг гэж бодоо юм болоо...Бүсгүй илт цухалдах аястай болоход Пагмаа тайвшруулах мөрт:

- Тоглоомоо гүйцээ хэмээн зарлигдав. Өтгөн хонгор дуут ч хэлснээр нь:

- Бүүеэ, өвгөөн би ажил дээр чинь очмооргүй байна. Аягүйдвэл танай хүн энэ тэр явж байгаад тохиолдлоор ч бол ороод ирвэл эвгүй юм. Тэгэхлээр хоёулаа нэг аятайхан газар л хэсэг сууя. Бүүеэ хаана гэж байгаа бололтой. Чингэснээ:

- Ерөөсөө чи л нэг газар ол гэснээр өтгөн хонгор дуут, Бүүеэ хоёр 18 цагт гурван найзын суугаа газрын гадаа хормын зөрүүгүй уулзахаар тохиров. Пагма жаахан гунигтай болсон ч бас бүсгүй хүний ямаан омгоор:

- Тэгж ч муусайн эрчүүлийг давруулахгүй шүү гэх сац өнөөх түрүүний далд хийсэн тал шарзаа цүнхнээсээ гаргаж:

- Хүн ингэж байхад үүнийг ч барьж гүйж яадаг юм бэ? хэмээснээ гурван хундганд тэнцүүхэн хундагалаж итгэл алдсан хөөрхий Бүүеэг хэрхэн барих, чингэхдээ бүүр өнгө бууруулагчтай машинд хажууд зогсож байгаад баримтжуулж авна. Өтгөн хонгор дуут хоёул машинд хамт сууж байгаад муугий үзэн дамшиглана гэснээр энэ өдрийн урамшил, шагналаар эхэлсэн баяр хөөр гучин жил ханилсан ханийнхаа үнэнч эсэхийг шалгах шоглоомоор төгсөх болсноор өндөрлөв.

Гагцхан санаандгүй эхэлсэн тоглоомын гэрч болсон миний хувьд хоёр бүсгүйн дэвэрч хөөрсөн хор шар юунд хүргэх, хөөрхий Бүүөэ отолтонд өртөж тэдний бахыг хангасан эсэхийг уншигч таны хувь болгон үлдээв.

2006-05-04

ÕÎËÛÍ ÁÝÐ

       Òýð ºäºð áèä íàð ãýð îðíîî ÿíçëàõ ãýýä ººä õàðàõ çàâã¿é,õ¿¿õä¿¿ä áîðîî òàòàðñíû äàðàà ãàäóóð ã¿éëäýí èíýýñ íààäàñ áîëöãîîæ áàéâ.Ãýíýò :

-       Ñýðæàâàà,Ñýðæàâàà ãýõ ýìýãòýé õ¿íèé íýã èõ òàíèë äóó

 ñîíñîãäñîí ç¿ã õàðâàë ìèíèé èõ ýðò áàãûí äîòíî õ¿í ìèíü áàéëàà.Òýäíèé äóíä õ¿¿ íü ìèíèé çýýòýé íýã ñóðãóóëüä ñóðäàã òóë çýýãèé ìèíü íýðýýð òèéí äóóäñàí õýðýã áàéæýý.Óã íü õýäýí æèëèéí ºìíº òýðáýýð íàäòàé  íýã äàéðàëäàõäàà  íóòàãòàà çóñäàã áîëñíûã ìèíü  ñîíñîîä :

-       Ààí, áè òýãæ áàéãààä íýã ÿâààä î÷èíîî ãýæ áàéñíààñ õîéø áè,

 õààÿà óóëçàëäàõ áîëãîíä ÿâààä î÷îî÷ ãýæ óðèõ áîëîâ÷ ºíººõ ë ààíäàà íýã ãýäýã ¿ãèéã õýëñýýð áàéñàí òóë ò¿¿íèéã èéì ãýíýòýä èðíý ÷ ãýæ ñàíàñàíã¿é. Õàâàð áàéæ áàéæ íýã óòñààð ÿðèõäàà õ¿ðòýë ìàíàé íóòàãò î÷èõ òóõàéä ñàíàà ñýäýâã¿é áàéñíàà ,õàðèí õýä õîíîãèéí ºìíº íýã òîâ÷õîí çàõèàíä:

-       Ýíý æèë áè î÷èõ áàéõ ø¿¿ ãýæ áè÷ñýí áàéñíûã áè ÷ íýã èõ þì

 áîëãîñîíã¿é.Òýãòýë èíãýýä ë íýã ºäºð ë õ¿ðýýä èðäýã áàéæ.

Òýðõýí ìº÷èä :

       - Ñàéí áàéöãààíà óó? Ñàéõàí çóñàæ áàéíà óó? ãýñýí ò¿¿íèé ìýíä÷èëãýýíèé õàðèóä :

      - Ñàé – í ,ãýõ îãöîìõîí ìýíä÷èëãýýíýýñ ººð õýëýõ ¿ã ÷ îëäñîíã¿é.Õàðèí ãýðãèé ìààíü õýñýãõýí çóóðûí àæèí ò¿æèí áàéäëûã ýâäýæ:

       - Àëèâ ýý ,ãýðò îðöãîîãîî÷ , ãýñíýýð òýðõýí çóóðûí àëìàéðàë àðèëàâ.Òýð öàé îî÷èëæ ñóóíà.Íàñíûõ ÷ þìóó æààõàí ìàõ ìàðèà ñóóñíûã ýñ òîîöâîë áàãûí òºðõ íü õýâýýðýý àæ.Íàäòàé àíõ òàíèëöàõäàà ºìñºæ àñàí óëààí õîðãîé ýìæýýðòýé áîð íîîñîí äààâóó äýýëýý ºìñ÷ýý.Áîäîîä áàéõàä áèä õî¸ð èíãýæ ººä ººäººñºº õàðæ ñóóëã¿é äº÷ººä æèë áîëñîí þì áàéíà ø¿¿.Õîòîä õààÿà äàéðàëäàõàä ìýíä ìýäýõ òºäèéä òîëãîé äîõèîä ë ºíãºð÷ áàéñíààñ áèø òýð öàãààñ õîéø íýã èõ ºíãºðñíèéã äóðñàæ ÿâààã¿é þì áàéíà.Óã íü áèä õî¸ðò ÿðèâàë ÷ ÿðèõ, õóó÷èëâàë ÷ õóó÷ëàõ òýð ÷ áàéòóãàé óéëæ ñóóãààä õóó÷ëàõ õººðºº èõ áèé þìàà.

        Áè òýãýõýä èõ ñóðãóóëü òºãñ÷èõººä àðâààä æèë àæèëëàæ áàéñàíñàí.Àëáàí áàéãóóëëàãóóä íàìðûí óðãàöàíä ÿâäàã áàéñàí öàãò õîòûí îéðîëöîî àð ã¿íòèéí õàäëàíä õýä õýäýí àëáàí áàéãóóëëàãûí õàäëàí÷èä íýãýí äîð áàéðëàñàí õî¸ð ñàð øàõìûí õóãàöààíä ìîðèí õàäóóðààð áè ºâñ õàäàæ , Äýæèäìàà ºâñ áóõàëäàæ áàéõàä ë òàíèëöñàí þìñàí.Àéäàà ,çàëóó íàñàà ãýæ…Ýäèéí çàñãèéí õ¿ðýýëýíãèéí ãýõ ºñãèé㺺 õ¿ðñýí ºòãºí õîíãîð ãýçýãòýé öàãààí øàðãàë öàðàéòàé á¿ñã¿éã ýð÷¿¿äèéí õè÷íýýí í¿ä öîðãèæ áàéñíûã áè òîîëîîã¿é ÷ áèä õî¸ð íàñíû çºðººòýé ãýëã¿é ñ¿ðõèé äàñàæ, õàäëàíãààñ áóóõûí ¿åñò áèå áèåý ìàðòàõã¿é ÿâàõûí àíäãàéã ñýòãýëäýý  ºðãºæ áèëýý. 

        ßàãààä áèä õî¸ð òèéì èõ äàñëàà ãýõëýýð ìèíèé ýýæã¿é õîöîðñîí îþóòàí íàñíû òóõàé ÿðèàíä òýð èõ óÿð÷ íàñíû çºðºº ÷ ÿàõàâ, õ¿íèéã èéì ÿâàõàä íü îðõèæ áîëîõã¿é ãýæ ë áîäñîí ãýäýãñýí.Äýæèäìàà áèä õî¸ð òàíèëöàæ áàéõ ¿åñò þì.Á¿ñã¿é äîîø òîíãîéí áàéñíàà : 

        - Òàíû íýðèéã õýí ãýíýý ãýõýä íü áè îãò ñàíààíäã¿é Öàãëàøã¿é ãýâýë òýðáýýð í¿äýýðýý ààëüã¿éòýí èíýýâõèéëñíýý ÿàñàí õà÷èí íýð âý? Öàã, öàã ãý÷èõã¿éäýý ãýñíýýñ õîéø òýð íàìàéã Öàã, öàã, ÷àã, ÷àã ãýäýã áîëæ áèëýý.Áèä áèå áèåäýý  èõ äàññàí þìàà.Ãýõäýý áèäýíä  òîîíîò ãýðò òîëãîé õîëáîæ áîëîõã¿é õî¸ð øàëòãààí áàéëàà.Ìèíèé õóâüä ãýâýë ò¿¿íýýñ ýëýýñýí îéìñ èë¿¿ãèéí õýðýýð àëü õýäèéíý àìüäðàëä îð÷èõñîí, õ¿íèé ñàéõàí ñýòãýë áóëààâ÷, á¿ëòãýðõýí ¿ðñ ìèíü ºðä óÿàòàé áàéñíààñ òýð.Ò¿¿íèé õóâüä íàñ õýòýðõèé áàãà èéì àìüòíû àìüäðàëûíõ íü àëõìûã ººðèé㺺 áîäîîä ¿ð÷èõýæ áîëîõã¿éã óõààð÷ á¿õíèéã ìàðòàÿ ãýæ ë ìàðòñàí õýðýã.

        Äýæèäìàà èðñíèéõýý îðîé äàëàé ýýæèä ìºðãºæ , íóòãèéíõíû ñ¿ñýãëýäýã Öàõèðûí îâîîí äýýð ãàðëàà.Äàëàé ýýæèéí äîëãèñ òîîëîí øàãøèæ ìèíèé ç¿¿äýëñýí äàëàé ìºí ë áàéíàäàà õýìýýí áàõäàæ áàéíà.Õî¸ð ñàðûí ºìíº þì áàéæ.Ãàíöààðàà íýã èõ óñàí äóíä ñýëýýä ë áàéõ þì ãýíý.Òýð óñàíä õýìæýý õÿçãààð ¿ã¿é ìýò.Ñýðõð¿¿ òàòàõ õºõ õàéðõàä, ñýð¿¿ òàòàõ èõ óñàí.Òèéì èõ óñàí äóíä áàéòëàà àéõã¿é þì ãýíý.Öýíõýðëýýë, öýíõýðëýýë.Òýãòýë òýð èõ óñàí äóíä íýã õ¿í ñýëñýýð èðñýí íü Öàã, öàã, ÷àã, ÷àã áàéñàí ãýýä õîîëîé íü ÷è÷èðõèéëýâ.Á¿ñã¿é ÿðüñààð ë.×èíãýýä õýä õîíîòîë äàõèàä ë èõ óñàí.Ýýæ. Àìüäðàëä èõ þì ¿çëýý.Ýýæòýé ÿâñàí áè ýýæã¿é áîëëîî.Ýýæèéãýý  áàéõàä ÷àìàéã ºðºâäºæ ÿâñàí ñýòãýë ìèíü ýýæýýñýý õîéø ÷àìàéã ºðºâäñººð ºäèé õ¿ðëýý.Íàäàä þó äóòñàí ãýõ âý.Ãýõäýýí ë öàðàéãèé íü õàðààã¿é ýýæèéã ë áîäîîä áàéäàã þì.Õýäýõýí õîíîãèéí ºìíº á¿¿ð ÿàñàí ãýý÷.Áè ÷èíèé ÿðèàä áàéäàã  ºâºë溺 ãàçàð î÷÷èõñîí áàéõ þì.Íàìàéã èðýõèéí áàðààíààð íàìõàí áóóðàë ýìãýí ñàðàâ÷ëàí çîãñîõ íü ýýæ, ìèíèé îëîí æèë ÷àìàéã áîäîõ á¿ðèé ñýòãýëäýý òýýñýí ýýæ áàéëàà.Áè ÿðàí óíààíààñàà áóóæ ýýæèä í¿ä ä¿¿ðýí íóëèìñ ìýëìýð¿¿ëýí ¿íñ¿¿ëýâ.Áè áîäîæ áàéõ þì.Õ¿¿ãýý ¿íñýýã¿é áàéæ íàìàéã ¿íñäýã  õà÷èí þìàà ãýæ…¯¿íýýñ õîéø íààøàà ãàðàí ãàðòëàà îéð îéðõîí ÿã èéì áàéäëààð õî¸ð ÷ ç¿¿äëýâ.Èíãýýä ë áè õ¿í þó ãýæ áîäîõ íü õàìààã¿é. Òýíä ë íàìàéã õ¿ëýýñýí õ¿í, ýýæ ìèíü áàéãàà ãýæ áîäîîä íààøàà ç¿òãýñýí ÷óõ.Äýýðýëõýæ , òóíèðõàæ ÷àääàã þì áîëîõîîð íü ãàíö ìóó ä¿¿, áýð õî¸ðîî ÿàðóóëæ ñàíäðóóëàí áàéæ ãàðëàà.Òýð èíãýæ ÿðüñàí þì.

        Äýæèäìàà øóóä ë ìèíèé í¿äýíä íü õàðàãäòàë ÿðüñàí ºâºë溺 ãàçàð î÷ú¸î ãýñýí áîëîâ÷ áè áàñ ÷ ãýæ õîøóó íóòãèéíõàà îâîîíä ìºð㺺ä î÷¸î ãýñíýýð õîòîãîéäûí öàãààí îâîîíä ìºðãºæ äàðàà íü ýýæèéíõýý ºâºë溺íä èðëýý.Ýðõ áàãûí ìèíü äóðòãàëûã õîðâîîãèéí íàðàí äîð çîâæ, æàðãàñàí ýýæèéí ìèíü äóðòãàëòàé õàäãàëñàí áóóöíû ¿íýð, ýõèéí ä¿ðèéã ñàíàãäóóëàì õàäàí óóë òîñîí àâëàà.Äýæèäìàà õàäàí óóëàíä  àðâàéòàé ñ¿¿í öàöëàà ºðãºæ, òýýð õîëîîñ àâ÷ ãàðñàí çóëàà áàäðààñíû äàðàà õýäýíòàà ñóíàæ ìºðãºí ýýæ õàäíààñ àäèñ àâ÷ õàðàãäàíà.Áèä ¸ñëîë ã¿éöýýñíèé äàðàà òóëãàíä àðãàë çýðýãëýæ öàé õîîë õèéæ èäýí õàí õóðìàñò, óóë, óñíû ýçäýä èäýý óìäààíû äýýæýýñ õèøèã õ¿ðòýýí íàð óóëûí îðîéä ãàðòàë äóóëæ íàéðëàâ.Èæèéäýý èðýâ ãýæ íàéðëàâ.Ýíõ àìàð ñóóÿà ãýæ íàéðëàâ.Ýýæèéãýý õàéðëàäàã ¿ðñ ò¿ì áîëîîñîé ãýæ íàéðëàâ.  

    .   Íàéðëàí ñóóìààð ñàíàãäàâ÷ ßìààò óóëàíä ¿äøèéí á¿ðèé íºìºðñºí òóë àÿíû æîëîîã ñóóðèí ãàçðûí ç¿ã çàëñíààñ ãýðèéí ãàäàà áóóí áóóòëàà 70 áýýð ãàçðûã àÿëãóó äóóíû ýãøãýýð òóóëæýý.

         Ãýðèéí ãàäàà èðñýí õîéíî ÷ Äýæèäìààãèéí ýýæ õàäíû ºâºðò ºðãºñºí çóë àëòðàí õàðàãäàõ ÿíó ç¿ðõíýýñ ç¿ðõýíä øèíãýñýí èòãýëèéí îä ãýëòýé.

         Îäîî Äýæèäìàà îðîí ãàçðàà îäîæ áè äàëàé ýýæèéí õºâººãºº ñàõèí ¿ëäæýý.Äàëàéí îëîí ºíãèéã øèðòýõ á¿ðèé Äýæèäìààãèéí ìèíèé ç¿¿äýëñýí äàëàé , èæèé õî¸ð ÿàõ àðãàã¿é ä¿ðýýðýýí ë áàéíàäàà õýìýýí õîîëîé çàíãèðóóëæ áàéñàí ìº÷ áîäîãäîíî.Íýõýí áîäîõóë ñàÿûí õýä õîíîãò áîëæ ºíãºðñºí á¿õýí ¿íýí áàéòëàà ç¿¿ä ìýò.Ç¿¿äíýýñ ¿íýí ¿¿äýæ, ¿íýíýýñ ç¿¿ä ¿¿ñäýã àæãóó.Äàëàéí õºâººíºº çóãàà íàéðààñ  áóöàãñàäûí ìàéõàí õóìèãäàæ èðýãñýäèéí ìàéõíû õàÿà äýðâýíý.Íýãýí íàéð÷èéí :

                  Õîðüäûí ìºíãºí ñàð íü äàëàéäàà òóñàõ íü ãýðýëòýé

                  Õîë ë ãàçðûí áýð íü ýýæäýý èðýõ íü óÿðàëòàé…èéì íýã äóóíû ¿ã ÷èõíýý äóóëäàæ áîëèíî.Õàà õýçýý ,õýí õ¿íèé ¿ð ãàðãàñàí äóó þìáý. ßã ë Äýæèäìààãèéí ñýòãýëèéã  èëýðõèéë÷èõñýí þì øèã.

       Áè ÷àìàéã óðò àÿíûõàà õ¿ëýãò äºðººëñºí õîéíî ÷èíü íýã ¿ã õýëñýí.Õîéòîí æèë õ¿ðýýä èðýýðýé ãýæ. Òýãýõýä ÷è ,áè ÷àìàéã ºðºâäñºí ýíý ãó÷èí òàâàí æèëä ýíý æèë ë íýã èðëýýø¿¿ äýý ãýñýí. 

     - Òèéìýý , òýãýõýä ÷è àðâàí åñºí íàñòàé ë áàéñàí þì áàéíà.

                                         2008 – 06 – 29 – 07 – 05. 7 öàã 21-í ìèíóò.

                                 ÒÝÐ ÍÝÃÝÍ ªÄªÐ

  

     Õ¿í áîëæ, õ¿ç¿¿ òîëãîé ç¿¿ñýýð ýëýýæ ºíãºðººñºí îí æèëèéí öóâààíààñ òýð íýãýí ºäºð ë ñýòãýëä ¿ëäæýý.Ãýðãèé áèä õî¸ð ðàøààí ñóâèëàëä ÿâñààð õî¸ð æèëèéí í¿¿ð ¿çýâ.Ãàçàð ãàçðûí îëîí ÷ õ¿íòýé æàðãàë, çîâëîí ÿðüæ çàðèìòàé íü áàðàã õóóðàé àõ ä¿¿ áîëîâ.Èðñýí äàðóéäàà ë íýãíèéãýý áèò¿¿õýí ýðýí õàéäàã, õýí íýãýíòýé íü ñàíààíäã¿é äàéðàëä÷èõâàë äóó øóó áîëîí òýâðýëäýæ àâàõ íü ýí¿¿õýíä.Ðàøààí ýì÷èëãýý çîõèñîí,íºãºº òàëààñ ñýòãýë ñàíàà ººäðºã áàéãààãààñ ÷ òýð¿¿ ºíººõ ò¿ø¿¿ðòýé, òóëààòàé èðñýí óëñ ÷èíü íýã ë ìýäýõýä çîðüæ èðñýí ºðººí人 ÷ òîãòîõîî áàéæ ýðãýëò òîéðîëòûíõ íü õ¿ì¿¿ñ ýðæ ñóðàõ íü ÷ ¿çýãäýíý.Ýíä íýã èõ çàäãàéðààä ñ¿éä áîëîîä áàéõ ÷ þó áàéõàâ,õ¿ì¿¿í ãýã÷ ñýòãýëèéí àìüòàí áîëîõîîð àæ òºðºõ íýãýí õýâ çàãâàðààñ òºäºëã¿é óéäàæ øèíý ñîíèíûã ýðýëõèéëæ áàéäãèéíõ áèçýý.

    Íàñíû íàìðààð ðàøààí ñóâèëàëä   ÿâàõ ãýäýã çàëóóãèéí öàãò þìñàí áîë ààâ, ýýæäýý ¿íñ¿¿ëýýä èðýõòýé àäèë.Ýì÷,ñóâèëàã÷äûíõ íü ààëü çàí,ýäãýð¿¿ëýí òýíõð¿¿ëýõ óâèäàñòàéãàà íèéëýýä èðýõëýýð ºòºë áèåèéã ººä òàòàæ, ºâ÷èí õóó÷èéã ìàðòóóëàõ íü èäòýé áîëîîä ãàéõàìøèãòàé.

    Òèéì ë îí æèë¿¿äèéí äóðñàìæààñ òýð æèëèéí òýð íýã ºäºð ë ñýòãýëä ¿ëäæýý.¯ëäýõ ¿ëäýõäýý á¿¿ð ãýðýëòýí ¿ëäæýý.

    Ñóâèëëûí ýì÷ ãýðãèé áèä õî¸ðò ýì÷èëãýý áè÷èæ ºãºõ人 104-ò áàéãàà èëëýãèéí ñóâèëàã÷ààð áàðèà õèéëãýýðýé ãýñíýýð äóãààðòàé ºðººíèé ãàäàà äàðààëàëä çîãññîîð îðâîë íóóãäìàë äàâõðààò àëàã í¿äýí á¿ñã¿é èíýýìñýãëýñýýð:

-Áàò-Î÷èð ãóàé ñàéõàí ºâºëæèæ áàéíà óó?Áèå íü ñàéí áèçäýý ãýñýýð óãòàæ ñóâèëàëûí ìààíü äýâòðèéã íýýñíýý:   

    - Õ¿ç¿¿, òîëãîéí áàðèà õèéëãýõ þì áàéíà ãýýä ýì÷èëãýýíèé îððóó î÷èõûã óðèâ.Èëëýã çîõèæ áàéãàà áîëîëòîé, íýã ìýäñýí õýñýãõýí ç¿¿ðìýãëýýòýõýæ.Ñóâèëàã÷ á¿¿ð ñýòãýë ãàðãàæ ãàð, õºëèéí õóðóó,  óëàíä ÷ èëëýã õèéâ.Áè íàñòàé õ¿íèé ÿðèàñàã õ¿íèé çàíãààð:

- Èëëýã èõ òààòàé áîëëîî.Ä¿¿ õ¿¿õíèé íýð õýí áèëýý ãýâýë Ñýíäìàà ãýæ õýëýýä öàðàéä íü èíýýä ãýðýëòýæ áàéíà.Ñýíäìàà… Ñýíäìàà ýíý á¿ñã¿éòýé ÷èíü áè àðàé

õýäýí æèëèéí ºìíºõ òàíèë þì áèø áàéãàà ãýæ ñàíàãäààä ÿâ÷èëààð íü

-Àëü íóòàã áèëýý ãýâýë Á¿ñã¿é: 

  - Ààâ, ýýæ ìààíü Çàâõàíû Òîñîíöýíãýëèéíõýý ãýâ.Áè òààìàã çºðæ áàéíà ãýæ áîäîîä:

- Àà, àõàä íü ÷èíèé íýðòýé íýã äóóíû ø¿ëýã áàéäàã þì.Ø¿ëãèéí òýð ýçýíòýé îëîîí æèëèéí ºìíº äîðíîä õÿçãààðò òàíèëöñàí þì ë äàà ãýõýä ìèíü á¿ñã¿é:

- Ìàíàéõ Çàâõàíû àéë áîëîâ÷ íàìàéã òºðºõºä Áóðèàä á¿ñã¿é ýõ áàðüæ àâñàí þì ãýíýëýý.Áè òàíû äóóã÷èã ìýäíý ë äýý ãýýä äóóíû ø¿ëãèéí á¿õ áàäãèéã òîðîëã¿é óíøäàã áàéãàà.

     Áè ãýíýò òýð æèëèéí òýð íýã ºäðèéã ñàíàâ.Ìîíãîë-Ñàõàãèéí ÿðóó íàéðàã÷èä äîðíîä àéìãèéí õèëèéí á¿õ ñóìàíãààð îðæ ÿðóó íàéðãèéí óóëçàëò õèéñýí þìñàí.Õèëèéí íýã ñóìàíä ñàéíäàà ë õî¸ð á¿ñã¿éòýé.Îðîé á¿æèã áîëîõîä îéðîëöîî ñóìàíãèéí á¿ñã¿é÷¿¿ä á¿æýý÷òýéãýý èðíý.Òýð ë ¿åð áè Ñýíäìààòàé òàíèëöñàí ÷, á¿æèãëýñýí ÷.Çýðãýëäýý ñóìàíãèéíõàí áóöàæ, ÿðóó íàéðàã÷èä ÷ àÿíû ìºðºº õººõ áîëîõîä ò¿ð¿¿õýíä áàÿð õººðººð äýâýð÷ ÿâñàí á¿ñã¿éí öàðàé ¿¿ëíèé òàñàðõàé óíàõ ìýò á¿¿äèéæ:  

   - Àõ ìèíü àÿíû øóâóóíààñ ÷ õóðäàí áóöàõ áàéñàí þì áîë áèäíèéã èíãýòýë óéëóóëæ, äóóëóóëæ äîãäëóóëàõ õýðýãã¿é ë áàéñàí áàéõã¿é þó.ªìíº íü òà íàð øèã îëîí,îëîí ÿðóó íàéðàã÷èä ÿàðóó íü àðãàã¿é èðýýä ë áóöñàí.Áèä òºðºëõ íóòàãòàà  áàéãàà ìºðò뺺 íýã õýñýã ñýòãýë ýçã¿éðýýä ÿâ÷èõäàã þì ãýñíýý ã¿íçãèé ñàíàà àëäñàíàà ìàíàéõ ÷ Ñýíäìàà îëîíòîé íóòàã ø¿¿ äýý ãýñýýð ñàéõàí àëàã í¿äýý òîðìîëçóóëñààð ýðãýí ãóíõàõàëçàõàä àëä õàðõàí ãýçýã íü áàðàã ºñãèé ø¿ðãýõ íü õàðàãäààä õîöîð÷ áèëýý…

      Áè èëýý÷ Ñýíäìààãààñ:

-Ä¿¿ ìèíü õàà  õîë Çàâõàíû õ¿í ÿàæ ÿâæ ìèíèé äóóã ìýääýã þì áý? ãýâýë òýðáýýð: 

- Õ¿í ãýäýã ÷èíü èõ ñîíèó÷ àìüòàí þì áèëýý. Ç¿â ç¿ãýýð áàðèà çàñëàà õèéãýýä ë ÿã ë ºíººäðèéíõ øèã ë ÿâæ áàéñàí ÷èíü õàìò àæèëëàäàã õ¿¿õí¿¿ä:

- Õ¿¿øýý, ÷èíèé òóõàé äóó ãàð÷èõàæ.Á¿¿ð ÷èíèé íýðýýð íýðëýñýí ãýýä áàéõëààð íü ñîíü õºäºëæ äóóëàà÷èéí òîãëîëòûã õ¿ëýýæ áàéãààä î÷èæ ¿çñýí þì.Äóóã òàíü õ¿ì¿¿ñ ñàéõàí õ¿ëýýæ àâ÷ áàéñàí.Äààí ÷ íàäòàé õîëáîîã¿é þì áàéñàí ë äàà õýìýýõýä öàðàé íü ¿ë ÿëèã õóâèðñõèéãýýä, ãýõäýýí ë äàæã¿é ø¿¿  ãýñíýý, íýýðýýí áàñ òýð òîãëîëòûã íàäòàé çýðýãöýæ ñóóãààä ¿çñýí íýã ýìýý ìèíèé çóëàé ãèøãýæ òºðñºí  ýã÷èéã Ñýíäìàà ãýäýã áàéñàí þì. Áè ÷ áàñ òýð ýã÷èéãýý áîäîîä ë ýíý òîãëîëòûã ¿çýæ áàéíà ãýæ áàéñàí.Çîõèîë÷èä ãýäýã óëñ  þóõàíä ÷ þì áý ñýòãýëèéã íü äîãäëóóëñàí þìíààñ ë äóóãàà çîõèîæ, ñýòãýëýý õºãëºæ ÿâäàã áàéõàà õººðõèéñ.Ìàíü ìýò ò¿¿íýýñ íü äàì ñýòãýëýý õºã뺺ä ë… ãýæ áèëýý.Ñýòãýëä áóðèàä áàñãàäûí äîòîð 纺ëëºñºí àÿëãóó ñîíñîãäîõ ÿëäàðàà

Aðáàíhàí íàéìòàé àéäàðhàí ÿáhàäàì  

Àáûíãà ýðõýõýí çàíãàà ë áàéäààø,Ñýíäýìýý

Àðûíãàà õîéãîíîîð áóóæà ìîðäîæîë ÿáààë áè

Àõûíãàà ë íþäýíäý òîðîîã¿é ë håíøè,Ñýíäýìý

       Ñýíäýìý,Ñýíäýìý,Ñýíäýìý

  Ñýäüõýëýéì õ¿áøýðãèå õóóðäà áîëøè Ñýíäýìý

Õîðèíõîí õýäûòýé õîëøèðõîí ÿáhàäàì

Õîòûíãîî hóðãóóëèhàà åðýýã¿é ëáàéãààø Ñýíäýìý

Õîéãóóð, óðäóóð áóóæà ìîðäîæîë ÿáààë áè

Õîéíîhîîì õàðàáèøüå äóóäààã¿é ë håíøè Ñýíäýìý

Ñýíäýìý,Ñýíäýìý,Ñýíäýìý

Ñýäõýëýéì õóóðûå õ¿íäýáýëøè Ñýíäýìý

Ãóøàíõàí õýäûòýé ãàëòàéõàí ÿáhàäàì

Ãóíõàëçàíõàí ñýñýãëýýø àðþóõàí Ñýíäýìý

Ãóøóóëàí,ä¿ø¿¿ëýí äóóëàëäàhààð îøîõîäîì

Ãóíèãòàéõàí øýðòýáýøüå äàõààã¿é ë håíøè,Ñýíäýìý  

Ñýíäýìý, Ñýíäýìý , Ñýíäýìý

Ñýäüõýëýéì õ¿ãæýìûå çýäýë¿¿ëáýëøè Ñýíäýìý

Òàáèíõàí õýäûòýé òàëèáóóõàí ÿáhàäàì

Òàéëøã¿é òààáàðè òààëãàáàøäàà,Ñýíäýìý

Òàáèñóóð çàÿàíàé ¿íè õîëûí ¿¿ëýíhýý

Òàòàðõàã¿é áîðîî àãõàáàøäàà,Ñýíäýìý

Ñýíäýìý,Ñýíäýìý, Ñýíäýìý

Ñýäüõýëýéì õóðààð äýëãýðáýëøè,Ñýíäýìý ãýñýí ìºð¿¿ä ýãøèãëýíý.Ø¿ëãèéã ìèíü àâüÿàñëàã îð÷óóëàã÷ Ñ.Àëòàíöýöýã áóðèàä àÿëãóóíàà èéí õºðâ¿¿ëñýí áàéñàíñàí.Òýð íýãýí æèëèéí òýð íýã ºäºð, òèéì ãóíèãòàé ¿ëäñýí á¿ñã¿é îäîî õààíà ÿâäàã áîë îî?ßìàð÷èã áàéëàà ýñýí ìýíä ë áàéãàà ãýäýãò èòãýíýì.ßàãààä ãýâýë õ¿íèéã ºðºâäºí õàéðëàõ ãýäýã àóãàà, ìºíõèéí áàéäãààñ ýíý áóþó. Ò¿¿íèé íóòàã áîë ýõ îðíû ìèíü òîðãîí õàÿà þì.Òèéì áîëîõîîð áè ò¿¿íèéã äóðñàõ ÷ ó÷èðòàé, äóó çîõèîõ ÷ ó÷èðòàé.Òèéì áèø ãýæ ¿¿?...

                                                                                      2012 – 05 – 05.

                                                                            1-20 – 3 – 94 òîîòîä.          

                                           ÀÐÂÀÍÕÀÍ ÒÀÂÀÍ ÍÀÑ 

        ,,Àðâàí òàâíû ñàð,, ãýõëýýð àðäûí äóó áîëîîä ÿâ÷èõíà.,,Àðâàí òàâàí òîëîãîéòîé àòãàëæèí õàð ìàíãàñ,, ãýõëýýð ìîíãîë àðäûí ¿ëãýðèéí ýñðýã òàëûí ä¿ð áîëîîä ÿâ÷èõíà.Àðâàí òàâàí íàñ ãýõëýýð õ¿ì¿¿íèé àìüäðàëûí ãýíýí õîíãîðõîí íàñ áîëîîä ÿâ÷èõíà.Àéäàà àðâàí òàâ íýðýíäýý áàéãàà þì óó?Àéäàà àðâàí òàâ íàñàíäààí ÷ áàéãàà þì áîëîâ óó? 

   Áè äîëîîäóãààð àíãè òºãñººä ñóðãóóëü çàâñàðäëàà.Íýãýíò õºäººíèé áîëñîí õ¿í ÷èíü ààâ, ýýæèéí ãàðûí ¿ç¿¿ðò çàðàãäàõààñ àâààä õîò àéëûíõàí, õîíä áóóöíûõíûã áóóðü àðèëæèõàä òóñëàõ àæèëòàé áîëäîã àæ.

     Òýð æèë àâãà àõûíõûã õàâàðæààíä áóóëãàõàä ìàíàéõààñ íàìàéã ÿâóóëæ í¿¿äýë õèéëãýõ þì áîëîâ.Áèä àäèà ãýæ àâãàéëíà.Àäèàãèéíõ õàâüäàà ë ìàë ìàëûí çàõòàé, ÷èíýýëýíã àéëûí íýãýíä îðíî.Òèéìýýñ í¿¿ëãýõ ýð÷¿¿ä ãýõýä ë àðâààä õ¿í óðüä îðîé íü òýäíèéä èðæýý.Îðîé ÷ òîì÷óóëûí äîîð ñóóñõèéí ¿¿öíèé ìàõ èäýýä ë õ¿íäòýé ÷ ãýæ æèãòýéõýí ë áàéâ.Í¿¿äýë÷èä ºã뺺 ýðòëýí áîñîæ õýí, õýí àëü òýìýýíä õîãøèë õºðºíãº, àâäàð ñàâ à÷ààëàõûã õýäèéíý áàíææýý.Íàìàéã ºíäºð Îñîð ãóàé ãýõ îäîî áîäîõîä äàë ãàðóé íàñíû ºâãºíòýé õàìò òýìýý à÷ààë ãýâ.Áè ÷ øóðõèéí íýã ýðãýíýãèéã àòíû çºâ òàëûí Ẻðºíä ãàðãàõààð ºðãºæ íýã ÿäàâ.ªíõð¿¿ëæ íýã ÿäàâ.ªâãºí òýíæýýíèé íºãºº òàëûã òàòëàãààð îîñîðëîæ íàìàéã õ¿ëýýæ öºõºðñºí áîëîëòîé àö íààä ¿ç¿¿ðýý ãýñíýý, òýíæýýãýý íàäààð ò¿ø¿¿ëæ ìèíèé äààæ ÿäñàí à÷ààã ñ¿ãõèéí ºâäºãëºæ äýýø ãàðãààä óÿàã áºõëºõ çóóð íàäààñ:

   -Õýäòýé âý? ÷è ãýõýä íü áè:        

  - Àðâàí òàâòàé ãýâýë ºâãºí íàäðóó øèð¿¿í õàðñíàà õýöýñ,áè ÷èíèé íàñàí äýýð æèí òýýæ òýíãèéí à÷ààíä ò¿¿ðòýíý ãýäãèéã ìýäýõã¿é ýðèéí öýýíä õ¿ðñýí þì øèã ÿâæ õýìýýí èëò ãîëîíãóé ºã¿¿ëýõ ñîíñîãäîâ.Ýíý ºäðººñ õîéø áè ÷ à÷àà òýýø,í¿¿äýë ñóóäàëä ãîëîãäîõã¿éã õè÷ýýæ ýðèéí öýý ãýã÷èä õ¿ðýõñýí õýìýýí òýìöýâ.

     Ýðèéí öýý ãýã÷ ãàãöõàí àéë í¿¿ëãýõ áèø þìñàíæ.Ñóðãóóëèéí äîòóóð áàéðàíä ìèíèé ¿åèéíõíèé äóãæèð÷ áàéõààð ¿åä ºâºã ýöýã ìàíàéä îðîîä èð÷èõñýí òàÿãààðàà ÷è÷èëæ áàéíà.Í¿äýý íóõëàí ºíäèéâºë áóøóó õóâöàñëà.¯ëèéãýý õèéãýýä íóóõòàéãàà áàðèëäàæ õýâòäýã þì ãýíý.Í¿äýý íóõàëñààð ãàäàà ãàðàõóë õàâàð ýðòèéí æàâàðòàé òýíãýðò îä ãÿëàëçàæ õàðàãäàíà.×è÷ð¿¿äýñ õ¿ðýýä ãýðð¿¿ãýý ã¿éãýýä îðìîîð áàéäàã.Ýíý áàéäëûã àæèãëàæ çîãñîî ºâºã ýöýã ìèíü äàëàí òàâàí íàñ ºíãèé÷èõñºí áàéäàã.ªâºã ààâ ìèíü áýýâèéí çîãñîî íàìàéã:

-Ãýð äýýð áàéãàà óóðãà àâ÷ ºäºð ìàë õàðàõ óíàà þ¿ë õýìýýí çàíãàõàä óóðãûí ¸çîîð ãàðûí àëãà ÷èìõèéòýë õàéð÷ áàéâ.ªâºã ýöãýýñ ñ¿ðäýõèéí ýðõýíä óóðãà àâàí àäóóíû õàøààíä îðîõîä ºâºã ààâ õýñýã õàðæ çîãññîíîî:

- Áèòãèé ìîðèíû òîëãîé óóðãààð í¿äýýä áàé.Îëæ óóðãàëàà÷ ãýõ íü òàñõèéí ñîíñîãäîâ.Ìîðèíû íóðóóíàà äàðöàãëàæ ÿâàõ ñàéõàí ÷ àäóó÷èí õ¿í ìîðèî ÿàæ àðèãëàæ ÿâàõ ãýã÷ àìàðã¿é äàâàà àæýý.Òýð õàâàð áè íýãäëèéí àðàâ ãàðóé àçàðãà àäóóòàé õººöºëäºí ìºí ÷ îëîí ìîðü çîãñîîñîíñîí.Òýäíèé îëîíõè íü àçàðãà áàéëàà.ßàãààä ýíý áèëýý ãýâýë òýð ¿åä íýãäýëä ãèø¿¿íýýð îðæ áàéãàà ºðõ ãýäýã ìàëûíõàà àëü àøèã øèìòýéã àâ÷ ¿ëäýí àäààð õàæèãèéã íèéãýì÷ëýõ áè÷èãäýýã¿é ¸ñ, ¿éë÷èëæ áàéñíààñ áàã, áàãààñ ñ¿ðýã áîëãîñîí àäóóã ºäºðæèí àäãóóëàõ, òîëãîéã ýðã¿¿ëýõýä óíààíû øºðìºñ øààðäñàí õºäºëìºð áàéëàà.    

     Àéäàà, àæèë àìüäðàëûã õ¿íäèéã ÷ ,îä õèéìîðèéã ÷ ìýäð¿¿ëñýí àðâàíõàí òàâàí íàñ ìèíü.ßã ýíý ¿åä ìèíèé ÷àöóóò îõèí õîíãîðîéä èæèé áóðõàí íü ºã뺺 áîñîæ ºðõ òàòàõ, ãàë íîöîîí öàé ÷àíàõûã ñóðãàìæëàí, ºäðèéí ºíæ¿¿ä äýýëèéí øèëáý ýìõýðä¿¿ëæ, àðàé æààë äàäààä èðýõëýýð íü ñàìïèí çàíãèäóóëæ, äààëèìáà,äààâóóãààð äýýë ýñã¿¿ëýí, ýìæèõèéã ñóðãàìæèëàí ñóóñíûã ÿàõèí ìàðòàëòàé.Í¿¿äýë÷ îìãèéí ãàëûí áóðõàä ãýã÷ èéíõ¿¿ ãàëûí çàõààñ ºíäèéæ,ìàëûí çàõààñ õè÷ýýíã¿éëñýí øèã òóóëàõ öàãèéã ¿äýæ, äóóëàõ öàãèéã óãòääàã þì áèø áàéãààäàà?

     Àéäàà, àðâàíõàí òàâàí íàñ ìèíü.

     Àõèí äàõèí äóóëóóøòàé,äóðñóóøòàé

     Àðâàíõàí òàâàí íàñ ìèíü…  

     Îäîî ãýâ÷ ºäðèéí óíàà þ¿ëýõèéã çààí çîãññîí ºâºã ýöýã, ààøíû àäààðèàðàà óóð îìãèéã áàðæ ÿâñàí íýãäëèéí àäóóí ñ¿ðýã, òýð÷ áàéòóãàé íýãäýë ãýý÷ àéë òàðæ îäñîí÷èã , òýð îí öàãèéã ñýòãýëä õ¿¿ðíýõ ¿éë ÿâäàë îé äóðñàìæèéí õ¿ëýã òýðòýý õîëîîñ õàíãèíàòàë ÿíöãààõûã ÿàëòàé áèëýý.

                                                                                      2012 – 05 – 07.

                                                                                            Äàâàà ãàðàã                14.15.

                                                                                                    1-õîðîîëëûí 20-

                                                                                                     3- 94 òîîò.

                                ÒÀËÀÀÃÄÀË

      Äàìèðàí  ºòºë íàñòàí áîëîâ.ªíººõ èäðèéí ãàë öîã õààøàà îäñîí þì áý? ãýìýýð õèéñýí àðèëæ õýçýýíèé ë ºâãºí áàéñàí þì øèã íàìáàéí ñóóõ áîëñîîð óäæýý.Èéí ñóóõ íü íýã ë ìýäýõýä á¿¿ð äàñàë áîëæ ÿâàà ÿâààíäàà á¿ð ¿ã¿éëýõ ÿíçòàé.   

     Àðâàí äîëäóãààð æàðíû õóëãàíà æèë ãàð÷ ºâãºíèéõ õºë õºäºë㺺í,çîëãóó÷èí, ãèé÷èí õºëõºæ áàéñàí ¿å.Äàìèðàí õ¿¿õýä øóóõäààñ àâààä çîâîîæ òýâä¿¿ëñýí þìûã ¿çýæ àðãàëàõ òóë íàñ àõüñàí,õàæóóãààð íü îéð òîéðíîîñ ýõëýýä òºâ õºäºº, õàÿà çàëãàà àéìàã, õîò õ¿ðýýíýýñ ÷ çîëãóó÷èí òàñðàõã¿é.Åð íü ë øèíèéí àðâàí òàâàí ºíãºðòºë ñàíàæ áàãöààëñàí çîëãóó÷èí ÷ èðíý.Ñàíàìñàðã¿é ìàðò÷èõñàí õ¿í ÷ èðíý. 

    Øèíèéí íýãíèé ºã뺺㿿ð ¿ð õ¿¿õýä, àõ ä¿¿ àìðàã ñàäàí,øàâü ãýýä áààõàí çîëãóó÷èí áóæèãíàñíàà ¿ä áîëîõîä æààõàí ñýã õèéõ ÿíçòàé áàéòàë äàõèàä ë Ẻí çîëãóó÷èí ºâãºíèé àìàð ìýíäèéã àñóóæ àëä,àëäûí õàäàã ñóíãàíà.Òýãòýë òýð Ẻíèé äóíä íýã çàëóóõàí á¿ñã¿é äºðºâ,òàâàí íàñíû õ¿¿õýä õºòºëñººð èðæ çîëãîâ.ªâãºí õàäãèéã àâ÷ õ¿¿ã ºõººðäºí ìèíèé õ¿¿ãèéí íýð õýí áèëýý? ãýâýë õ¿¿:

     -Òàëààãäàë ãýýä í¿ä íü ãÿëòàãàíàæ áàéíà.Äàìèðàí ãàéõàñõèéí õýí ãýíýý ìèíèé õ¿¿ ãýâýë õ¿¿:

    -Òàëààãäàë èíãýæ áàéõàä õààøàà þì áý? õýìýýõ¿ë ýýæ íü èíýýìñýãëýñíýý ìèíèé õ¿¿ ºâººäºº óöààðëààä ÿàæ áàéãàà þì áý?ãýñíýý õ¿¿ãèé ìààíü íýðèéã Òðàêòîð ãýäýã þìàà ÿàãààâ...ãýíã¿¿ò Äàìèðàíãèéí ñýòãýëä äºðâºí æèëèéí ºìíºõ èíýýäòýé ãýõýä õààøàà, òîõóóòàé ãýõýä ÷ õààøàà íýã ÿâäàë çóðñõèéí îðîîä èðýâ.

    Àðâàíõî¸ðäóãààð ñàðûí àðâàí òàâäààð þìñàí.Òýð ¿åä íàñ íèëýýä àõüñàí ÷, Àéìãèéí íèéòèéí àæ àõóé ¿éë÷èëãýýíä òðàêòîðûí æîëîî÷ áàéâ.Àéëä òàâüñàí õýäýí ìàëàà òîîëóóëàõààð òºâººñ ºðòºº ãàðóéõíû öààäòààä áàéõ Ìýðãýí óóëûí ºâºðò áàéõ ìàë÷íûä èðýýä áàéòàë çàëóóõàí æèðýìñýí á¿ñã¿é:

     - Áè àéìàã îðæ àìàðæèõ ãýñýí þì.Íàìàéã ýâààä ÿâàà÷ ãýâ.Äàìèðàí óãààñ íààíàà æààõàí óöààðäóó õ¿í òóë áîäñîí ÷ þìã¿é:

      - Àà ¿ã¿é ýý,¿ã¿é.Çàìäàà ºâäºæ òýâä¿¿ëâýë ÿàõ þì áý ãýâýë á¿ñã¿é äóóã¿éõýí ãàðààä ÿâ÷èõàâ.Òýãýýä ìàëûí òîî äóóñààä ãýðð¿¿ãýý áóöàõ áîëîõîä ºíººõ á¿ñã¿é äàõèàä ë:

      - Àõàà òà íàìàéã àéìàã îðóóë÷èõ.Ýíäýýøýý àìàðæèõ áîëáîë óíàà îëîäîõã¿é ¸ñòîé õýö¿¿ õýìýýí ó÷èðëàâ.Äàìèðàí õýä¿é äóðã¿é áàéñàí ÷ ººðèéíõ íü îëîí îõèí íîéòîí õ¿¿õýä í¿äýíä õàðàãäàæ òýä íàð ìèíü áàñ õýçýý íýã ºäºð èíãýýä õ¿í öàðàé÷ëààä ÿâæ áàéõûã õýí áàéã ãýõýâ ãýñýí ø¿¿ þì áîäîãäîõîîð íü:

-          ×è òýãýýä çàìä ãàðñàí õîéíî õ¿¿õýä ãàðëàà ø¿¿ ãýýä óíàõ þì áèø áèç ãýñíýý:

   - Çà ñóó, ñóó ãýæ óöààðäóóõàí õýëæ áàéñàí , íýã õàðâàë á¿ñã¿é öàðàé íü öàé÷èõñàí ýâõýð÷ áàéñàí, òýãæ áàéñíàà õ¿¿å ãýõèéí çóóðã¿é õ¿¿õýä... ãýæ õýëæ äóóñààã¿é áàéòàë ñóóäëûí õàæóóãèéí øàëàí äýýð õ¿¿õýä  ýõèéíõýý ºìññºíòýé óíààä èðñýí çýðýã ¿éë ÿâäàë çóðñ, çóðñõèéí áîäîãäîâ.Äàìèðàí ñýõýý àâ÷ õ¿¿õäèéã øàëàí äýýðýýñ àâààä ºðãºõºä àìüòàé ¿ã¿é íü ìýäýãäýõã¿é öýëäýí õºõ þì áàéõààð íü õýä 纺ëºí ñýãñýðòýë óâàà, óâàà õýìýýí îðèëæ áèëýý. Íýãýíò õºõºº ºâ뺺ð òðàêòîðûí á¿õýýãò ãàðñàí óëààí íÿëöãàéã ñàëõè àâàõóóëàõã¿éí òóëä ºìñºæ ÿâñàí íîîñîí öàìö, õàíòààç þó áàéäãààðàà áîîãîîä ýõ ð¿¿ íü õàðâàë öàðàé íü õºõºð÷èõñýí ãóëæãàñõèéí óíààä èðýâ.Ñàÿ àìàðæñàí ýõèéã àðàé õèéí ñýõýýâýë õýâëèéð¿¿ãýý çààãààä äàõèàä óõààí àëä÷èõëàà.Òýãýõëýýð íü õýâëèé äýýð íü ãàðàà òàâüòàë àþóëõàé õàâüä òýð ãýõèéí àðãàã¿é õºø÷èõñºí îâãîð áàéõ þì ãýíý.Äàìèðàí òýð îâãîðûã ë èëýýä áàéòàë á¿ñã¿é óõààí îðæ ýõýñ íü ãàð÷ áàéñàí çýðýã õýäõýí õîðìûí äîòîð áîëñîí àäàë ÿâäàë öýýæíýý óðãàâ.

         Äàìèðàí õºðñºí öàéã øîðäõèéëãýí áàëãàõ çóóð á¿ñã¿é ººä õàðâàë òýð öàãò àìèíä íü îðñîí à÷òàíàà ñ¿ñýãëýñýí áàéäàë öàðàéä íü èëò õàðàãäàâ.Äàìèðàíãèéí ñýòãýëä äàõèàä ë òýð æèëèéí òýð íýã ºäðèéí ÿâäàë àìèëààä èðëýý.Ýõ, ¿ð õî¸ðûí àìèéã àðàé ãýæ íýã þì àâðààä ãýíýò ñàíàõíàà õàæóóä ñóóæ ÿâñàí à÷àà à÷èã÷àà òðàêòîðûí ÷èðã¿¿ë äýýð ñóóëãàæ áàéñàí áîäîãäîõîä:

- Îäîî ëàâ ìºõººëäºñ áîëîî áèç õýìýýí á¿õýýãíýýñ ãàð÷ õàðâàë ÷èðã¿¿ë äýýð þó ÷ àëãà.Äàìèðàí ÷ ýðõ áèø íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í íýã àðãà áîäîî áèç õýìýýí ñýòãýýä áóøóó ë àéìãèéí òºâ îðîõîîð òðàêòîðàà õóðäëóóëæ ÿâòàë ºìíººñ íü ò¿ðãýí òóñëàìæèéí òýðýã èðæ áàéíà.Ò¿ðãýí òóñëàìæèéí áàðààíààð Äàìèðàí ÷ òðàêòîðàà çîãñîîâîë ò¿ðãýíèé æîëîî÷ ÷ äýðãýä íü ìàøèíàà çîãñîîæ ýì÷ ãàð÷ èðñíýý:

    - Àà, ýõ,õ¿¿õýä ýñýí ìýíä¿¿? Òºðºõ òàñàãò õ¿ðãýýä ºã÷èõ ãý÷èõýýä õ¿¿å ãýõèéí çóóðã¿é öààø àðèëàâ.Ìýäýõíýý íü Äàìèðàíã õýýð á¿õýýãòýý õ¿¿õäèéã ýõ áàðüæ àâàõ ãýæ áóäèëæ áàéõàä à÷èã÷ íü ÷èðã¿¿ëýýñ áóóæ ÿâãàí ã¿éñýýð àéìãèéí ò¿ðãýí äóóäñàí íü ýíý áàéæ.Äààí ÷ ò¿ðãýíèé ýì÷ ãóàé õàðèóöëàãààñ ìóëòðàõûí òóë ýðãýæ çóãòñàí íü òîîã¿é.

   Ãýðãèé íü õºãøººí ãýõ äóóíààð ºìíºõ áîäëîî îðõèæ íýãýí õàðâàë á¿ñã¿é ÷ Òðàêòîð íýðòýé áàíäèà õºòºëñººð ÿâàí çàâäàæ áàéâ.Á¿ñã¿é: 

    - Ìèíèé õ¿¿ áîîñîí ýýæäýý ¿íñ¿¿ëýýðýé ãýõýä ºíººõ Òàëààãäàë Äàìèðàí ðóó ã¿éí èðýâ.Çîëãóó÷èä ÿâñàí ÷ õà÷èí íýðòýé õ¿¿ãèéí òàëààð ¿ëäñýí ãèé÷èä ñîíèðõîõîä Äàìèðàí ò¿ð¿¿íýýñ õîéø áîäîëä ýðãýëäñýí äýýðõ ¿éë ÿâäëû㠺㿿ëáýë íýã õýä íü õ¿íèé òàâèëàí ãýäýã ìºí õà÷èíààäàà õýìýýí øîãøðîëäîæ áàéõàä Äàìèðàíãèéí õóâüä ¿¿íýýñ ÷ èë¿¿ õà÷èí òîõèîë áîëñíûã ÷óõàì ¿éëèéí ¿ðèéí õîëáîî þó? Ýðãýæ áîäîõûí ñàíóóëãà óó? ãýñýí äàðààõ ÿðèàãààð òàéëñó.

    Äàìèðàí á¿ñã¿éí ýñýí ìýíä àìàðæñàíûã õîò àéëä äóóëãàõààð ýðãýæ Ìýðãýíèé ºâºð îðæ á¿ñã¿éí ýìýã ýõèéíä îðâîë óðüä íü íýã èõ òàíèë õºãøèí ñóóæ áàéõ þì ãýíý.Äàìèðàí àì íýýæ:

    - Òàíàé îõèí ÷ íàìàéã ìºí èõ ñàíäàðãàëààäàà.ßàõàâ, õ¿éò, íîéò õî¸ðò çýýíöýðèéã òàíü àðàé ë òàâèàä òóó÷èõñàíã¿é ø¿¿ ãýâýë ýìãýí åð òîîñîí øèíæã¿é:

   - Þóí ñ¿ðòýé þì áý? ¯éë÷èëãýýíèé ë óëñ þì áîë òà íàð õ¿íèé òºëºº ÿâàõã¿é ÿàäàã þì áý ãýýä øèðýâ òàòàõ íü ,,Àëòàí çàãàñ,,-íû ýìãýíèé ààøëàëààñ àðàé äîîð ñàíàãäàæ áàéíà ãýíý.Ýíý ÿàñàí äàâàðñàí ÷àâãàíö âý õýìýýí Äàìèðàíãèéí îìîã øàð íü õººð÷:

    - Õàðèí òà íàð ÿàñàí þì ñàíàæ áîäîõîî áàé÷èõñàí óëñ âý?Ýíý çàëõóóðààä õýâòýæ áàéãàà õ¿¿õä¿¿äýý ãàðãàæ òýð òðàêòîð öýâýðë¿¿ë õýìýýí ä¿ðñõèéâ.Ýìãýíèé ñýýðä¿¿ çàí äàðàãäàæ,Äàìèðàíãèéí îìîã áóóðàõûí õýð ýíý õààíàõûí , õýíèé ýìãýí áèëýý õýìýýí ýðãýæ áîäîõíîî íü ìóóæãàéíõ ìýò öýðëýãýð íîãîîí í¿äòýé, íóòãèéíõàí ,,×àìèí,,Ëõàìæàâ,Ëõàìæàâ ãýñýí íýð çóðñõèéâ.     

Þì ãýäýã, ó÷ðàà îíîî ãýäýã íýã áîäëûí òîõóóòàé,íºãºº áîäëûí ¿éëèéí ¿ðèéí äàãóóë ìýò àæ.

Èéí áîäîõóë Äàìèðàíãèéí ýýæýýñýý ºí÷ðºí õîöîðñîí àðâàí ãóðâàí íàñíû ãóíèãò ºäð¿¿äèéí çóðàã äàõèí àìëàõ ìýò.ªí÷èí õ¿íä \ººðèéíõ íü áîäëîîð\ ºí÷èí õ¿¿ä ãýìýýð íî¸í îëîí ãýæ õýëìýýð ºäð¿¿ä áàéñàí.Ñóìûí õîðøîîíû à÷èã÷ íýð õ¿ëýýãýýä óäààã¿é áàéñàí öàã.Íýã ºã뺺 àæèëäàà õ¿ðýýä èðñýí ÷èíü õîðøîîíû äàðãà ÷àìèíËõàìæàâ ãóàé äàéðàëäàíãóóò:

    -ßàõààðàà ÷è àðõè óóæ àæèë õèéä¿¿ëæ ÿâäàã áèëýý õýìýýí Äàìèðàíã çààìäàæ àâàâ.Ó÷ðûã óõààã¿é õ¿¿:

    - Äàðãàà, áè àðõè óóõ íü áèòãèé õýë àìñäàã÷ ¿ã¿é ø¿¿ äýý ãýâýë Ëõàìæàâ äàðãà:

    - Òèéì¿¿? ×è ÿàñàí øàçðóóí øààð òîëãîé âý? Ãýð÷ áàéõàä ÷è ìóó õààøàà çàéëäàã þì áý? õýìýýí õýëýýä äóãòðàõóé õºëä öýâýðëýã÷èéí õóâèí òýð õî¸ðûã äîîãëîõ ìýò òàí ÿí õèéí óíàâ.Ýíý ÷èìýýíýýð ñóìûí õýñãèéí òºëººëºã÷ õýìýýõ øîëäãîð çàëóó äýñëýã÷:

    - Çà Äàìèðàí ãóàé óäèðäàõ õ¿íèé ººäººñ þ¿ ãýýä õýäýðëýýä áàéíà? Äàðãà õ¿í õóäëàà õýëäýã ãýæ áîäîîã¿é áèç?ãýñýí íü äààðèí äýýð äàâñ ¿ðýâ. Óäàæ òºäºëã¿é Äàìèðàí, õîðøîî äàðãà õî¸ðûí ìàðãààí õýñãèéí òºëººëºã÷èéí õà÷èðòàé íèéëýýä õàà õýçýý íóóãäàæ áàéñàí þì áý? ãýìýýð òýð äîðõíîî ë ø¿¿õ, ïðîêóðîð áîëæ òºðèéí àëáà õààæ áàéãàà óäèðäàõ õ¿íèéã  õýë àìààð äîðîìæèëæ òàíõàéðñàí,òºðèéí öàãäààãèéí àëáàí õààã÷èéã ñàíààòàéãààð ãýìòýýñýí ãýñýí ç¿éë àíãèàýð ø¿¿õ õóðëààð îðæ 10 æèë æèðèéí äýãëýìòýé õîðèõ àíãèä ÿë ýäë¿¿ëýõ, ¿¿íýýñ ¿éëäñýí ÿëûí õ¿íäèéã õºíãºíä áàãòààí ĺðâºí æèë æèðèéí äýãëýìòýé õîðèõ àíãèä ÿë ýäë¿¿ëýõýýð òàñëàí øèéòãýñ¿ãýé ãýõ ø¿¿ã÷èéí öàõèðòñàí äóóã ñîíñîõóé õîë ñóóäàã ìóó îþóòàí àõ íü áîäîãäñîí ÷ þóíû òóñ èðýõ áèëýý.    

    Èéì ë õ¿íèé ñàíàà ñàâä áàãòàìã¿é õýðýã Äàìèðàíãèéí òºðñºí ñóìàíä áîëæ áèëýý.

Õàòóó ÷ öàã áàéæäýý.ßäàðñàí õ¿í õàëüòèðõàä àìàðõàí ºíäèéõºä õýö¿¿.

Áàéç, òýð ÷èíü áàðàã ãó÷èí íàéìàí æèëèéí ºìíº ø¿¿ äýý.Îäîî òýãòýë ... ãýõýä Äàìèðàíä õýëýõ òîâòîé ¿ã, òîéìòîé ñàíàà òºðñºíã¿é.

     Õàíàðóóãàà õàðâàë ººðèéíõ íü çàëóó, èäýð íàñàà õàìò ºíãºðººñºí óëààí òðàêòîðàà ò¿øýýä àâàõóóëñàí çóðàã íü í¿äýíä òóñàâ.Öàãòàà ýíýíèéõýý áóÿíààð ýõíýð, õýäýí õ¿¿õäýý ºëñ㺺ã¿é ýý õººðõèé.Áàñ íýã ¿å:

                                  Ñàíãèéí àæ àõóéí ñàëãà óëààí

                                  Ñààëü÷èí õ¿¿õí¿¿äèéí ,,Âîëãà,, óëààí ãýñýí àëäàð õ¿ðòýæ ÿâñàí ÷ ÿâäàë áèé.Òðàêòîð ãýæ õ¿÷òýé ÷ , õ¿íäòýé ÷ óíààäàà.Á¿¿ð ò¿ðãýí òóñëàìæ ÷ áîëæ ÿâñàí ãýý÷.Ñàÿûí ,,Òàëààãäàë,, , ,, Òàëààãäàë,, ãýýä øóëãàíààä áàéñàí õ¿¿ä õ¿ðòýë óíààíû ìèíü íýð îðæ ø¿¿ äýý.À÷òàé ë áîëîîä òýð.Äàìèðàíã èéíõ¿¿ ýðò ýä¿ãýýã ýðãýö¿¿ëýýä ýðãýòýë ò¿ð¿¿õýí õóëãàíûõ øèã ãÿëàëçñàí õàð í¿äòýé õ¿¿ãèéí ã¿éæ, õàðàéæ ÿâàà íü õàðàãäàõ øèã.¯¿íýýñ óëáààëàí áîäâîë áàñ ÿìàðâàà õ¿íä ñàéí, ìóó ¿éëèéí ¿ð ãýæ áàéíà.Ñàéíû ¿ð íü õýí õ¿íèé óðüäàõ çàìûã ñàðàíëóãàà àäèë ãèéã¿¿ëæ áàéõàä ñààð ìóóãèéí ¿éëèéí ¿ð íü ñàð, íàðûã ÷ ãóòààì áóðòàãòàé áàéõ àæãóó.            

                                                                      2011 - 11 - 03.Ï¿ðýâ ãàðàã.

                                                             Îðãèë ðàøààí ñóâèëàë.208-ð ºðºº.